Liệu người tiêu dùng có muốn nước tương, bảo hiểm, gói cước điện thoại, thuốc, đều đến từ cùng một doanh nghiệp duy nhất? Nếu vậy, hãy xem xét sự phát triển của CTCP Tập đoàn Masan.
Tập đoàn do tỉ phú Nguyễn Đăng Quang sáng lập có tới 84 công ty con và công ty liên kết, trải dài mọi lĩnh vực từ khai thác mỏ đến ngân hàng. Masan Group đã hút vốn đầu tư từ Alibaba của Trung Quốc và SK của Hàn Quốc trong khi đẩy mạnh vào công nghệ mới, bao gồm cả thương mại điện tử.
Trải qua một phần tư thế kỷ, tập đoàn này đã tìm hiểu hàng chục doanh nghiệp để định vị mô hình mà nó muốn hướng đến: Một nhà sản xuất thực phẩm hay chuỗi cửa hàng tạp hoá? Một ứng dụng phong cách sống hay một người am hiểu về hậu cần? Có thể công ty sẽ bán sản phẩm cho vay ngay bên cạnh kệ hàng bán trà vải. Có thể họ sẽ IPO ra nước ngoài, niêm yết trên sàn chứng khoán Mỹ.
Sự đan xen giữa công nghệ và truyền thống sẽ xác minh liệu việc kết hợp các lĩnh vực kinh doanh khác nhau như vậy có hợp lý hay không. Một nhà đầu tư đã hy vọng Masan có thể trở thành Amazon của Việt Nam: một cửa hàng bán mọi thứ trực tuyến – ngoại tuyến. Thông qua quan hệ đối tác với Alibaba, người mua hàng sẽ có thể đặt hàng trên Lazada và nhận hàng tại VinMart (nay là WinMart) – chuỗi siêu thị mà Masan tiếp quản từ Vingroup.
Tuy nhiên, doanh số thương mại điện tử vẫn rất nhỏ. Thay vào đó, tập đoàn đang chuyển sự chú ý của mình sang các thị trường ngoài đời thực.
“Alibaba sử dụng các giải pháp trực tuyến, còn chúng tôi muốn sử dụng các giải pháp ngoại tuyến”, CEO của Masan, ông Danny Le nói với Nikkei Asia bên lề một sự kiện. Ông Danny Le đã mô tả tương lai của công ty mình, bao gồm cả học máy (machine learning). Tuy nhiên, ông cũng đánh dấu sự hoài nghi về việc theo đuổi các xu hướng.
Ông nói: “Cả thế giới đều yêu thích từ ‘công nghệ’. Bản thân chúng tôi không tin công nghệ là một mô hình kinh doanh”.
Masan gần đây đang đầu tư vào một công ty khởi nghiệp có công nghệ máy học, có thể tối ưu hoá hàng tồn kho hoặc nhắm mục tiêu giảm giá cho một khách hàng cụ thể. Mặt khác, hoạt động kinh doanh thịt và khoai tây của Masan ít hào nhoáng hơn – họ vẫn chỉ tập trung vào việc cung cấp các mặt hàng cơ bản.
“Bản thân chúng tôi không tin công nghệ là một mô hình kinh doanh”, CEO Masan Group Danny Le.
Năm ngoái, Masan đã huy động được 1,1 tỉ USD từ các nhà đầu tư như TPG, SK và các quỹ có chủ quyền của Abu Dhabi và Singapore. Dòng tiền từ Alibaba cũng là một cửa sổ chiến lược của công ty.
Thị trường thương mại điện tử ở Trung Quốc không chỉ là mua và bán. Ông Danny Le cho biết tầm hoạt động của thị trường này còn vươn xa hơn bằng cách “trao quyền” cho các thương gia bên thứ ba, những người sử dụng các giải pháp của Alibaba để tìm nguồn hàng, vận chuyển hoặc xử lý thanh toán cho hàng hóa.
Masan đặt mục tiêu hoạt động như một nền tảng tương tự, nhưng ngoại tuyến (offline).
Trước tiên tập đoàn sẽ cố gắng nâng cao hiệu quả trong khâu hậu cần cho các cửa hàng của mình, dự báo nhu cầu để vận chuyển các sản phẩm trong các container chất đầy hơn và trong thời gian ngắn hơn, theo báo cáo thường niên mới nhất của Masan. Tập đoàn này cho biết sẽ chuyển giao các giải pháp hậu cần cho 300.000 cửa hàng đang mua mì, gà và nước tăng lực của họ.
Một số sản phẩm của Masan Consumer
Tuy nhiên, việc rót vốn mở rộng phạm vi kinh doanh có thể khiến Masan rơi vào tình trạng đầu tư dàn trải.
Luỹ kế 6 tháng đầu năm 2022, tập đoàn này ghi nhận khoản lãi sau thuế phân bổ cho cổ đông công ty trên báo cáo tài chính hợp nhất lên tới 2,5 nghìn tỉ đồng. Tuy vậy, trong báo cáo tài chính riêng lẻ (thể hiện tình hình tài chính, kinh doanh của riêng công ty mẹ), Masan lại báo lỗ sau thuế lên tới gần 1,1 nghìn tỉ đồng.
“Có thể họ đang mở rộng quá mức”, giảng viên tài chính Kok Seng Kiong của Đại học RMIT Việt Nam nhận định. “Nhưng Masan có đủ khả năng, bởi tập đoàn này còn có các lĩnh vực khác đang tạo ra lợi nhuận”.
Ông Kok Seng Kiong cho biết trên thế giới đã có nhiều hình mẫu chuyển sang kinh doanh đa ngành: Microsoft sở hữu Xbox và LinkedIn; Toshiba đã đưa tên tuổi của mình vào máy tính xách tay và nồi cơm điện.
Ở Việt Nam, có rất ít công ty giống như các tập đoàn Nhật Bản hay chaebol (tập đoàn gia đình) của Hàn Quốc, mặc dù các tỉ phú của họ có thiên hướng biến các tập đoàn của họ thành một tập đoàn công nghiệp lớn. Vingroup kiếm tiền từ bất động sản nhưng đang thử nghiệm lĩnh vực xe điện và bệnh viện. Thaco sản xuất ô tô nhưng lại có một thương hiệu nhượng quyền cửa hàng tiện lợi, dự định mở thêm cửa hàng bán lẻ và địa điểm tổ chức đám cưới.
Nói về việc mở rộng hoạt động của Masan, ông Nguyễn Tiến Đức – nhà phân tích cấp cao của Mirae Asset – đặt vấn đề về kế hoạch thâm nhập vào hai lĩnh vực giải trí và giáo dục, có thể thông qua ứng dụng trên điện thoại thông minh. Chiến lược trong lĩnh vực kỹ thuật số khác xa so với kiểu kinh doanh sản xuất truyền thống có phần “nhàm chán”. Nó sẽ liên quan đến việc thuyết phục hàng triệu người sử dụng ứng dụng để xem nội dung, học bài, trả tiền mua hàng tạp hoá hoặc đặt hàng.
Ông Đức nói rằng Masan nên tập trung tối ưu hoá sức mạnh cốt lõi của mình trong lĩnh vực hàng tiêu dùng.
Một điểm bán tích hợp của Masan Group.
Trong tương lai, khách hàng khi tới WinMart hàng tuần có thể nhận được một đơn thuốc từ Phano và một thẻ SIM từ Reddi, ghé qua một gian hàng của Techcombank để đăng ký thẻ tín dụng, gửi mail và nhâm nhi cà phê Phúc Long. Tất cả đều là các thương hiệu hợp tác với nhà bán lẻ, họ gọi đây là một siêu thị mini đặt nhiều ki-ốt “dưới một mái nhà”. Ông Đức cho rằng nó sẽ tiết kiệm cho người mua sắm không phải di chuyển nhiều nơi.
“Nếu bạn muốn tham gia vào một lĩnh vực kinh doanh mới, bạn phải bỏ ra rất nhiều tiền và bạn cần nhiều thời gian để hoạt động kinh doanh đó có lãi”, ông Đức cho biết. Ông cũng nói thêm rằng Masan đang có “rất nhiều việc phải làm mỗi ngày”.
Khi được hỏi liệu quy mô hoạt động ngày càng trải rộng của Masan có dẫn tới việc giám sát chống độc quyền hay không, ông Đức nói rằng các siêu thị WinMart phải cạnh tranh để có được một nhóm khách hàng khác với các chợ truyền thống, nơi bán các sản phẩm tươi sống.
Quy mô của Masan đặt ra câu hỏi về việc kết hợp nhiều mảng kinh doanh khác nhau về chung một mái nhà.
“Một số nhà đầu tư nước ngoài có thể đặt câu hỏi liệu các doanh nghiệp tiêu dùng và khai thác có phải là sự kết hợp hoàn hảo hay không và muốn tách biệt hai bên một cách rõ ràng”, Nick Ainsworth, Giám đốc Tiếp thị của Dragon Capital, chia sẻ trên Vietnam Investment Review.
Vị này cũng “không tin rằng niêm yết ở nước ngoài là một lựa chọn tốt hay tự nhiên để Masan huy động vốn vì bản sắc thương hiệu của họ bên ngoài Việt Nam phần lớn chưa được biết đến”. Masan đã thống nhất với các nhà đầu tư về việc phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng của công ty con CrownX .
Trong lĩnh vực thương mại điện tử, Masan muốn tránh “đốt tiền” vào việc “lạm dụng các chương trình khuyến mãi”. Báo cáo thường niên cho biết, đối với mặt hàng chủ lực bán lẻ và tiêu dùng thì các mối đe doạ đến từ việc “định giá phi lý hoặc mang tính săn mồi” của các đối thủ, buộc Masan phải chi nhiều hơn cho quảng cáo, chiết khấu hoặc phân phối. VNDirect cho biết Masan là công ty chi tiêu quảng cáo lớn thứ 4 tại Việt Nam.
Masan cũng đang phải đối mặt với các đối thủ ngoại như Tập đoàn Central Group của Thái Lan, gần đây đã phân bổ 30 tỉ baht (848 triệu USD) để mở rộng các cửa hàng tạp hóa, điện tử và thể thao tại Việt Nam.
